Mediawijsheid
Mediawijsheid is een term afkomstig van de Raad van Cultuur. In eerste instantie is mediawijsheid gericht op het onderwijs, echter zoals Core Connections beargumenteerd is Mediawijsheid ook een must voor het bedrijfsleven.
Wanneer we naar de ICT wereld kijken zien we dat daar veel grote innovaties plaats vinden. Wie had 10, of zeker 20 jaar geleden gedacht dat het internet zo’n prominente plaats in ons leven zou hebben? Terug in 1950 bracht Eduard Dijksterhuis zijn inmiddels veel geciteerde publicatie ‘De Mechanisering van het Wereldbeeld’ uit. Nu een kleine 60 jaar later beargumenteerd iemand als de filosoof Jos de Mul dat we momenteel te maken hebben met ‘De ‘Informatisering van het Wereldbeeld’.
Metaforen
Binnen de organisatiekunde, maar ook binnen de neurologie, de theoretische fysica en tal van andere disciplines werd veelal gedacht in de ‘machine metafoor’. Zo werd er gedacht dat het universum, organisaties, het brein maar ook andere zaken een machine zouden zijn. Minzberg en anderen noemden een bepaald type organisatie dan ook de ‘machine organisatie’. Een later alternatief, of metaforische manier om naar het universum (David Bohm) organisaties (Gareth Morgan) of het brein (Karl Pribram) te kijken gebeurde aan de hand van de metafoor van het hologram.
Echter nieuwe metaforen doemen overal op, veel van deze metaforen komen uit de hoek van de ICT. Termen als opensource, Wikinomics, prosumers, life hacking en tal van anderen hebben hun roots in de ICT. Al deze metaforen zouden samengevat kunnen worden onder de stelling van de Mul, namelijk dat we kunnen spreken van ‘De Informatisering van het wereldbeeld’. Vaak worden termen als de ‘informatiesamenleving’ naast en in verband gebracht met de ‘netwerksamenleving’. Het lijkt er op dat deze twee termen sterk aan elkaar verbonden zijn en elkaar overigens niet uitsluiten.
Interessant is dat deze drie verschillende manieren van kijken (mechanisme, hologram of holistisch en informatie/netwerk) alle drie momenteel van kracht lijken te zijn. Deze verschillende, ontologieën (vaak onbewuste, collectieve wereldbeelden) laten elk een ander aspect van het universum, organisaties, het brein en tal van andere zaken zien.
Het bedienen van de massa & de opkomst van de specialismen en de niches
De voltooiing van ‘de mechanisering van het wereldbeeld’ vond plaats ten tijde van de Industriële Revolutie. De filosoof en natuurkundige Rene Descartes deed voor deze tijd zijn bijdrage al. Maar het zou pas 100 jaar later door Newton zijn krachtigste vorm krijgen. Newton leefde in het begin van de Industriële Revolutie. Zoals ik in een eerder artikel aangaf kwam de massaproductie, massaconsumptie en massacommunicatie op als gevolg van deze Industriële Revolutie. Deze tijd heeft een typische paradox bewerkstelligd. Enerzijds ontstonden er allerlei middelen om de massa te bedienen. Hierdoor ontstonden er in de kapitalistische wereld, langzaam maar zeker, steeds groter wordende multinationals. Interessant is dat het kapitalisme en de globalisering hun eerste impulsen kregen ten tijde van de Industriële Revolutie. Deze globaliseringstendens en haar massaproducties, massaconsumpties en massamedia laat een beweging zien die gericht is op steeds grotere zaken.
Anderzijds ontstonden er in groeiende mate verschillende gedifferentieerde vakspecialismen. Langzaam maar zeker ontstonden er ook vele nichemarkten. Door de massamedia waren al deze niches nog niet toegankelijk voor iedereen, dit zou pas gebeuren bij de komst van het Web 2.0. Dit is een beweging die ik typeer als een die gericht is op steeds kleinere zaken. Het is opmerkelijk dat veel wetenschappers onderzoek doen naar steeds kleinere zaken zoals moleculen, atomen, quarks en in de toekomst wellicht nog kleinere zaken. Een van de spannendste onderzoeksgebieden is het onderzoek naar de mogelijkheden van de nanotechnologie.
Door het Web 2.0 is het mogelijk om een zeer kleine virtuele gemeenschap te maken (Blog of Wiki) waar slechts twee mensen op de hele wereld aan deel nemen. Voorheen was het vrijwel onmogelijk om deze gemeenschap te vinden of überhaupt te laten bestaan.
Intersecties
Ten tijde van de Industriële Revolutie, kwam langzaam maar zeker de machine metafoor op als voornaamste manier van kijken. Dit beeld was afkomstig uit de fysica. In deze postmoderne tijd daarentegen rezen met name twee interessante beelden en of metaforen (hologram en de netwerk-informatie metaforen) op om naar het universum maar ook organisaties en bijvoorbeeld het brein te kijken. Onze tijd onderscheid zich in 1 opzicht sterk van de tijd van de Industriële Revolutie. Dit verschil zit er hoofdzakelijk in dat wij in een complexere tijd leven waarin meerdere ontologieën (of wereldbeelden) naast elkaar bestaan. Deze wereldbeelden zijn als het ware een lens om naar de werkelijkheid te kijken. Deze ‘lenzen’ zorgen voor nieuwe innovaties en andere soorten oplossingen voor oude problemen. Gareth Morgan pleit bijvoorbeeld voor een vorm van naar organisaties kijken die bestaat uit meerdere metaforen. Door het hanteren van een veelzijdig perspectief kan een organisatie makkelijker innovatieve oplossingen bedenken en omgaan met de problematiek die binnen organisaties plaats vind.
Frans Johansson gaat een stap verder wanneer hij laat zien dat innovatie nu juist kan komen wanneer verschillende niches met elkaar verbonden worden. De raakvlakken tussen verschillende niches noemt hij ‘intersecties’. Deze intersecties bestaan in veel gevallen al, in de meeste gevallen moeten ze welbewust gecreëerd worden. Het vinden van intersecties is dan ook eindeloze bezigheid. Leonardo da Vinci zei dan ook: ‘alles staat met alles in verbinding’. Het is dan wel zaak om deze verbinding te ‘ont-dekken’ en bewust te maken, zodat er vervolgens de vruchten van geplukt kunnen worden.
Kortom door het impliciete metaforische gebruik van het beeld van de ‘informatiesamenleving of de informatisering van het wereldbeeld’ gebeurd het dat we beelden uit de ICT toepassen op andere gebieden, bijvoorbeeld in het denken over organisaties. Termen als opensource, worden opensource-management. Het Hacken, welke een negatieve klank heeft word door een aantal pioniers herkadert tot ‘Life Hacking’. Dit laatste is er op gericht om het de moderne mens, die veel tijd achter de pc doorbrengt, het stukken gemakkelijker te maken. Verschillende lifehackers hebben Core Connections bewust en doormiddel van hun blogs geleerd om gebruik te maken van een aantal internet toepassingen.
Een kort voorbeeld van Core Connections haar ontdekking, dankzij de I-Dimensie en diens persoonlijke blog www.de-fries.nl, is bijvoorbeeld de Google Reader. Dit programmatje is te gebruiken wanneer de internetter een account bij Gmail heeft. Door de Googlereader is het mogelijk om je te abonneren op allerlei websites met een RSS-feed. Dit houdt kort in dat je op de hoogte word gehouden wanneer een website een nieuw bericht heeft. RSS-Feeds kunnen ook gebruikt worden met Microsoft Outlook en Windows Live Mail.
Innovatie
Samengevat kan ik zeggen dat wij bij Core Connections de overtuiging hebben dat een aantal zaken nodig zijn voor innovatie. In de eerste plaats is het nodig om nieuwe manieren van kijken te vinden en zo al dan niet gebruik te maken van nieuwe culturele metaforen en of opdoemende wereldbeelden. In de tweede plaats het van belang om te kunnen wisselen tussen verschillende (wereld)beelden, ofwel het bewust gebruiken van een gestalteswitch. En in de derde plaats is het van belang om te zoeken naar de raakvlakken of intersecties tussen verschillende specialismen en of andere niches. Hier ligt de creativiteit die zo hard nodig is voor innovatie. Waar ik niet op in ben gegaan is het feit dat innovatieve ideeën en andere creatieve processen plaats kunnen vinden wanneer de beide hersenhelften op elkaar afgestemd zijn.
Schaduwzijde & een integrale mix
Bij Core Connections zijn wij van mening dat innovatie enerzijds plaats kan vinden door verschillende manieren van kijken en het vinden van de zogenoemde intersecties. Ofwel de zogenoemde positieve kant van verandering. Anderzijds zijn wij van mening dat werkelijke innovatie plaats vind door ook te werken met de schaduwzijde van organisaties en personen, of anders genoemd het onderbewustzijn van organisaties en personen. Dit is wat door Kooistra en anderen ‘de plekken der moeite’ noemen of wat Thijs Homan de ‘binnenkant van organisaties’ noemt. Op deze plekken ontstaan dingen vanzelf, bijvoorbeeld op het toilet tijdens conferenties, of bij de koffiehoek en of tijdens het carpoolen. Op deze plekken is iets gaande wat Harry Kunneman duid met de beeldspraak van een ‘kampvuur logica’, in plaats van de ‘straatlantaarnpaal logica’. Het metaforische kampvuur is de plek waar de emergentie, zelforganisatie en veel van de innovatie binnen organisaties plaats vind. Mits er bewust of onbewust aan ‘organiserend leiderschap’ en andere vormen van politiek handelen wordt gedaan, kunnen deze emergenties wildgroei in organisaties betekenen. Echter doormiddel van organiserend leiderschap en zelfsturing op elkaar afstemmen kan veel van deze ‘wildgroei’ ten dienste van de organisatie en diens werknemers staan.
Bij Core Connections werken wij zowel aan macht en de politieke dimensie van organisatie, de vier niveaus van communicatie en Mediawijsheid.
Geef een reactie